عموميت عترت(آیا خویشاوندان پیامبر نیز جز عترتند)
عموميت عترت
برخي ميگويند: اگر حديث دلالت بر مرجعيت اهل بيتعليهم السلام و حجيت سنت آنان داشته باشد، لازمهاش آن است که اين حجيت را به تمام اقربا و خويشاوندان ايشان نسبت دهيم؛ زيرا عنوان عترت و اهل بيت شامل تمام آنان ميشود، در حالي که شيعه اماميه چنين عقيده عمومي ندارد.
جواب
1 - عترت در لغت به معناي مطلق خويشاوندان نيست، بلکه تنها شامل نزديکان و خواص از خويشاوندان ميشود.
جوهري ميگويد: عترت شخص، نسل و قوم نزديک او است. همين تعريف از فيروز آبادي و زبيدي نيز رسيده است.[1] .
ابن اثير ميگويد: عترت شخص، اخصّ خويشاوندان او را گويند.[2] .
2 - حديث ثقلين دلالت دارد بر اينکه عترتي که عدل کتاب است از هر گونه خطا و گناه معصوم ميباشد. در نتيجه شامل تمام نزديکان پيامبرصلي الله عليه وآله نميشود.
علامه مناوي در شرح حديث ثقلين ميگويد: «اهل بيت پيامبرصلي الله عليه وآله همان اصحاب کسا هستند که خداوند متعال رجس و پليدي را از آنان دفع نموده و آنان را پاک کرده است».[3] .
4 - احاديث دوازده خليفه، در حقيقت مصداق عترت و اهل بيت پيامبرند که پيامبرصلي الله عليه وآله در ذيل آن ميفرمايد: همه آنان از قريشند و بنابر نقل قندوزي: همه آنان از بني هاشمند. از همين رو سبط بن جوزي حديث ثقلين را با عنوان «ذکر الائمه» آورده است.[4] .
امام حسن مجتبيعليه السلام ميفرمايد: «نحن حزب اللَّه المفلحون وعترة رسول المطهرون واهل بيته الطيّبون الطاهرون، واحد الثقلين الذين خلّفهما رسول اللَّهصلي الله عليه وآله فيکم»؛ «... ما حزب خداييم که رستگار شدهاند، و ما عترت رسول او هستيم که از هر رجس و پليد پاک شدهاند. و ما اهل بيت طيب و طاهر او و يکي از دو ثقل اوييم که رسول خداصلي الله عليه وآله در ميان شما به وديعت گذاشته است...».[5] .
در ذيل برخي از احاديث ثقلين ميخوانيم: «عمر بن خطّاب - با حالت غضب - از جا بلند شد و گفت: اي رسول خدا! آيا به تمام اهل بيت تو تمسک نماييم؟ پيامبرصلي الله عليه وآله فرمود: «لا ولکن اوصيائي منهم، اوّلهم اخي ووزيري ووارثي وخليفتي في امّتي ووليّ کل مؤمن بعدي، هو اوّلهم، ثمّ ابني الحسن ثمّ ابني الحسين ثمّ تسعة من ولد الحسين، واحد بعد واحد...»؛ «خير، بلکه به اوصيايِ اهل بيتم: اول آنها برادر و وزير و وارث و خليفهام در ميان امّت و آن کسي که وليّ هر مؤمني است. پس از او فرزندم حسن، و بعد از او فرزندم حسين است. آنگاه نُه نفر از فرزندان حسين، يکي پس از ديگري...».[6] .
5 - در ميان نزديکان و اقوام پيامبرصلي الله عليه وآله افرادي جاهل، معصيتکار و خطاکار بودهاند، با اين حال چگونه ممکن است که پيامبرصلي الله عليه وآله در اين حديث بهطور مطلق تمسک به آنان را امر کرده باشد؟
>فهم علماي اهل سنت از عترت
فهم علماي اهل سنت از عترت
عده زيادي از اهلسنت ميگويند: پيامبرصلي الله عليه وآله قصدش از عترت، عموم نزديکانش از بني هاشم نبوده است و تنها اراده جماعتي خاص از آنها را نموده است.
شيخ عبدالحقّ دهلوي ميگويد: «والعترة رهط الرجل واقرباؤه وعشيرته الادنون، وفسّرهصلي الله عليه وآله بقوله: واهلي، للإشارة إلي انّ مراده هنا من العترة اخصّ عشيرته واقاربة...»؛[1] «مقصود از عترت، اقوام و عشيره نزديک شخص است. رسول خداصلي الله عليه وآله عترت را به اهل بيت تفسير نمود، به جهت اشاره به اين نکته که مقصود به عترت اخصّ عشيره و اقارب ايشان است...».
علامه مناوي ميگويد: «و عترتي أهل بيتي تفصيل بعد اجمال بدلاً او بياناً، وهم اصحاب الکساء الذين اذهب اللَّه عنهم الرجس وطهّرهم تطهيراً»؛[2] «و عترتي أهل بيتي، تفصيل بعد از اجمال است به عنوان بدل يا عطف بيان، و مقصود به آن اصحاب کسا است که خداوند رجس و پليدي را از آنان دور کرده و پاکشان نموده است».
حکيم ترمذي ميگويد: «ما ان اخذتم به لن تضلّوا، واقع علي الأئمة منهم السادة، لا علي غيرهم»؛[3] «گفتار رسول خداصلي الله عليه وآله که فرمود: ما إن اخذتم به لن تضلّوا مربوط به امامان از اهل بيت است، نه غير آنان...».
ابوبکر علوي شافعي ميگويد: «علما ميگويند: کساني که به تمسک آنان از اهل بيت نبوي و عترت طاهره سفارش شده است، عالمان به کتاب خداوند عزّوجلّاند؛ زيرا تنها به تمسک عالمان امر ميشود و آنان کسانياند که هرگز بينشان و کتاب خدا افتراق و جدايي حاصل نميشود، تا در کنار حوض بر پيامبرصلي الله عليه وآله وارد شوند».[4] .
[1] اشعة اللمعات، ج 4، ص 681.
[2] فيض القدير، ج 3، ص 19.
[3] نوادر الأصول، ج 1، ص 259.
[4] رشفة الصادي، ص 72.
