مصداق اهل ذکر با توجه به روایات
مصداق اهل ذکر در روايات اهل بيت
با مراجعه به روايات اهل بيتعليهم السلام پي خواهيم برد که مقصود از «اهل الذکر» در آيه و مصداق آن در اين امّت، امامان معصوم از ذريّه رسول خداصلي الله عليه وآله است. افرادي که بر عموم امت اسلامي واجب بوده و هست که تا روز قيامت به در خانه آنان آمده و مسائل خود را از آنان سؤال کرده و به آنها عمل کنند. اينک به برخي از روايات اشاره ميکنيم:
1 - کلينيرحمه الله به سندش از امام باقرعليه السلام نقل کرده که درباره قول خداوند - عزّ وجلّ - (فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ إِنْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ) از رسول خداصلي الله عليه وآله نقل کرده که فرمود: «ذکر منم و امامانعليهم السلام اهل ذکرند.» و درباره قول خداوند - عزّ وجلّ - (وَإِنَّهُ لَذِکْرٌ لَکَ وَلِقَوْمِکَ وَسَوْفَ تُسْئَلُونَ [1] ) امام باقرعليه السلام فرمود: «ما قوم او - پيامبر - و ما سؤال ميشويم.» [2] .
2 - و نيز به سندش از امام صادقعليه السلام درباره آيه (فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ إِنْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ) فرمود: «ذکر، محمّدصلي الله عليه وآله است، و ما مورد سؤال واقع ميشويم.» راوي ميگويد: عرض کردم: مقصود از قول خداوند: (وَإِنَّهُ لَذِکْرٌ لَکَ وَلِقَوْمِکَ وَسَوْفَ تُسْئَلُونَ)چيست؟ حضرت فرمود: «تنها ما را قصد کرده است، و ما اهل ذکريم و ما مورد سؤال واقع ميشويم. [3] .
3 - و نيز به سندش از وشاء نقل کرده که گفت: از امام رضاعليه السلام سؤال کرده، به او عرض کردم: فدايت گردم مقصود از آيه (فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ إِنْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ)چيست؟ حضرت فرمود: «ما اهل ذکريم، و ما مورد سؤال قرار گرفتهايم.» [4] .
4 - محمّد بن علي بن بابويه به سندش از ريّان بن صلت نقل کرده که امام رضاعليه السلام در مجلسي ضمن سخنانش فرمود: «... ما اهل ذکريم که خداوند متعال در کتابش فرمود: (فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ إِنْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ). علماي مجلس عرض کردند: مقصود خداوند از «اهل ذکر» يهود و نصارا هستند. حضرتعليه السلام فرمود: «سبحان اللَّه! آيا چنين احتمالي جايز است؟ در اين صورت آنان ما را به دين خود دعوت ميکنند و ميگويند: دينشان از دين اسلام افضل است. مأمون به امام گفت: آيا نزد شما شرحي براي آيه است که دلالت بر خلاف آنچه علما ميگويند، داشته باشد؟ حضرت فرمود: آري. ذکر، رسول خداصلي الله عليه وآله است، و ما اهل ذکريم. و اين مطلب در کتاب خداوند آشکار است آنجا که در سوره طلاق ميفرمايد: (فَاتَّقُوا اللَّهَ يا أُولِي الْأَلْبابِ الَّذِينَ آمَنُوا قَدْ أَنْزَلَ اللَّهُ إِلَيْکُمْ ذِکْراً، رَسُولاً يَتْلُوا عَلَيْکُمْ آياتِ اللَّهِ مُبَيِّناتٍ). [5] پس ذکر، رسول خداصلي الله عليه وآله بوده و ما اهل ذکريم.» [6] .
5 - سيد هاشم بحراني در تفسير خود از برقي به سندش از عبدالکريم بن ابي ديلم و او از امام صادقعليه السلام نقل کرده که درباره قول خداوند - جلّ ذکره - (فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ إِنْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ) فرمود: «کتاب (قرآن) همان ذکر است و اهل آن آل محمّدعليهم السلام هستند. خداوند - عزّ وجلّ - امر به سؤال از آنان نموده است، و به سؤال از جهّال امر ننموده است. و خداوند - عزّ وجلّ - قرآن را «ذکر» ناميده، آنجا که فرمود: (وَأَنْزَلْنا إِلَيْکَ الذِّکْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنّاسِ ما نُزِّلَ إِلَيْهِمْ وَلَعَلَّهُمْ يَتَفَکَّرُونَ). و نيز فرمود: (وَإِنَّهُ لَذِکْرٌ لَکَ وَلِقَوْمِکَ وَسَوْفَ تُسْئَلُونَ). [7] .
[1] سوره زخرف، آيه 44.
[2] کافي، ج 1، ص 210.
[3] همان.
[4] همان.
[5] سوره طلاق، آيه 10 و 11.
[6] امالي صدوق، ص 428، مجلس 79.
[7] تفسير برهان، ذيل آيه.
اهل الذکر در حديث اهل سنت
حاکم حسکاني به سندش از حرث نقل کرده که گفت: از عليعليه السلام درباره آيه (فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ) سؤال کردم، فرمود: «به خدا سوگند! به طور حتم تنها ما اهل ذکريم، ما اهل علم بوده و ما معدن تأويل و تنزيليم. و به طور حتم از رسول خداصلي الله عليه وآله شنيدم که ميفرمود: من دروازه علم و علي درب آن است، پس هر کس اراده علم کرد بايد از درب آن بيايد.» [1] .
[1] شواهد التنزيل، ج 1، ص 334.
