برتری ائمه بر انبیا
برتري ائمه بر انبيا
از جمله موضوعاتي که در کتابهاي کلامي شيعه مطرح بوده و بر آن اقامه دليل شده، موضوع برتري ائمه - خصوصاً امام اميرالمؤمنينعليه السلام - بر انبياي الهي، غير از رسول اکرمصلي الله عليه وآله است.
خداوند متعال ميفرمايد: (فَمَنْ حَاجَّکَ فِيهِ مِنْ بَعْدِ ما جاءَکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَأَبْناءَکُمْ وَنِساءَنا وَنِساءَکُمْ وَأَنْفُسَنا وَأَنْفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَي الْکاذِبِينَ)؛ [1] «پس هر کس با تو درباره حضرت عيسي در مقام مجادله برآمد پس از آنکه به وحي خدا بر احوال او آگاه شدي، بگو که بياييد ما و شما، با فرزندان و زنان خود و خودمان با هم به مباهله برخيزيم تا دروغ گويان و کافران را به لعن و عذاب خدا گرفتار سازيم.»
اجماع مفسّران بر اين است که در آيه شريفه مراد از «انفسنا» اميرالمؤمنينعليه السلام است.
احمد بن حنبل در مسند خود نقل کرده: «هنگامي که اين آيه بر پيامبرصلي الله عليه وآله نازل شد، رسول خداصلي الله عليه وآله علي و فاطمه و حسن و حسينعليهم السلام را دعوت نمود و فرمود: بار خدايا! اينان اهلبيتعليهم السلام من هستند.» [2] .
از کلمه «انفسنا» در آيه شريفه استفاده ميشود که امام علي بن ابيطالبعليه السلام در کمالات با رسول خداصلي الله عليه وآله يکسانند، و از آنجا که پيامبر اکرمصلي الله عليه وآله به اجماع امّت و روايات، افضل از جميع انبياي الهي است، پس امام عليعليه السلام نيز افضل از جميع انبياي الهي است.
صحيح بخاري به سند خود از پيامبرصلي الله عليه وآله نقل کرده که فرمود: «انا سيّد البشر.» [3] .
و نيز فرمود: «أنا سيّد ولد آدم.» [4] پس امام عليعليه السلام که نفس پيامبرصلي الله عليه وآله است از جنبه معنوي نيز سيّد بشر و آقاي فرزندان آدمعليه السلام است.
علامه حلّي در شرح تجريد ميفرمايد: «انفس، در آيه شريفه اشاره به عليعليه السلام است، و ممکن نيست که گفته شود: نفس پيامبر و عليعليهما السلام يکي است، پس تنها يک احتمال باقي ميماند و آن اينکه: مراد از آيه مساوات پيامبرصلي الله عليه وآله و عليعليه السلام باشد. و شکي نيست که رسول خداصلي الله عليه وآله افضل مردم بود، پس امام عليعليه السلام نيز چنين است.» [5] .
فخر رازي در ذيل آيه مباهله ميگويد: «در شهر ري شخصي است به نام محمود بن حسن حمصي که معلّم شيعه دوازده امامي است، او گمانش بر اين است که عليعليه السلام افضل از جميع انبياست به جز محمّدصلي الله عليه وآله.
آنگاه ميگويد: دليلي که ميتوان بر مدعاي او اقامه نمود، قول خداوند متعال است که ميفرمايد: (وَأَنْفُسَنا وَأَنْفُسَکُمْ)؛ و مراد از «انفسنا» خود پيامبرصلي الله عليه وآله نيست؛ به جهت آنکه انسان خودش را دعوت به امري نميکند، بلکه مراد از «انفسنا» غير از رسول خداست. و علما اجماع کردهاند که آن غير، کسي جز علي بن ابيطالبعليه السلام نيست. پس آيه شريفه دلالت دارد بر اينکه نفس عليعليه السلام همان نفس پيامبرصلي الله عليه وآله است، نه اينکه نفس علي عين نفس پيامبرصلي الله عليه وآله است. بلکه مراد از آيه آن است که نفس عليعليه السلام مثل نفس پيامبرصلي الله عليه وآله است. اين معنا اقتضا دارد که عليعليه السلام با پيامبرصلي الله عليه وآله در جميع وجوه فضايل و کمالات مساوي باشند؛ از اين عموم مساوات، تنها نبوّت استثنا ميشود بهدليلِ اجماع و روايات در اين خصوص که بعد از پيامبر اسلامصلي الله عليه وآله پيامبري ديگر نخواهد بود....»
[6] .
اگر کسي اشکال کند که کلمه «انفسنا و انفسکم» دلالت بر تشبيه امام عليعليه السلام به پيامبرصلي الله عليه وآله دارد و در تشبيه، وجه شبه در مشبه به اقوي از مشبه است. در جواب ميگوييم: کلمه «انفسنا» به قرينه حديث «نور» و حديث «انّ علياً منّي و انا منه» دلالت بر عينيت حقيقي در فضايل دارد.
[1]
سوره آل عمران، آيه 61.[2]
مسند احمد، ج 1، ص 185.[3]
صحيح بخاري، ج 6، ص 223.[4]
صحيح مسلم، کتاب الفضائل، باب تفضيل نبيّنا علي جميع الخلائق؛ صحيح ترمذي، ج 2، ص 895.[5]
شرح تجريد، ص 218.[6]
تفسير فخر رازي، ج 8، ص 81.