امامت و ولایت امام علی در قرآن
آيه ولايت
يکي از آيات قرآن که دلالت قوي بر امامت و خلافت امام اميرالمؤمنينعليه السلام دارد آيه «ولايت» است. خداوند متعال ميفرمايد:
(إِنَّما وَلِيُّکُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّکاةَ وَهُمْ راکِعُونَ)؛ [1]
«همانا سرپرست و وليّ شما تنها خداست و پيامبر او و آنها که ايمان آوردهاند، همانها که نماز را بر پا ميدارند و در حال رکوع زکات ميدهند.»
اين آيه گرچه با رواياتي که در کتب فريقين در ذيل آن آمده از دلالت خوبي بر امامت حضرت عليعليه السلام برخوردار است، ولي از آنجا که بر خلاف عقيده اهل سنّت است درصدد تشکيک در دلالت قطعي آن برآمدهاند. اينک به بررسي همه جانبه اين آيه شريفه ميپردازيم.
استدلال آیه به ولایت علی بن ابیطالب
دیدگاه اهل سنت و مقصود از ولایت نزد ایشان
اجماع مفسران بر شان نزول آیه ولایت در شان امیر المومنین
راویان حدیث پیرامون آیه ولایت (از صحابه و از عام)
کیفیت اسدلال بر امامت از طریق آیه ولایت
معنای اولی به تصرف و ربشه واژه ولی
آيه خير البرية
يکي از آياتي که به يک معنا مربوط به امامت و ولايت اميرالمؤمنينعليه السلام است و با ظرافتي خاص، دلالت بر ولايت و امامت آن حضرت دارد، آيه «خير البريّة» است. خداوند متعال در سوره بيّنه ميفرمايد:
(إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصّالِحاتِ أُولئِکَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ...)؛ [1]
«همانا کساني که ايمان آورده و عمل صالح انجام دادند، بهترين مخلوقات [خدا] هستند....»
چگونگي استدلال به اين آيه بر امامت و ولايت اميرالمؤمنينعليه السلام دقيق و ظريف است و لذا احتياج به شرح و بسط دارد. اينک به توضيح آيه ميپردازيم.
[1] سوره بيّنه، آيه 7.
تفسیر آیه و بررسی مصداق آن و ارتباط آن با امامت
راویان حدیث آیه خیر البریه و ارتباط آن با امامت
آيه تبليغ
يکي ديگر از آياتي که ميتوان در باب امامت خاصه اميرالمؤمنين علي بن ابي طالبعليه السلام به آن استشهاد کرد آيه معروف به «تبليغ» است. خداوند متعال ميفرمايد:
(يا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْکَ مِنْ رَبِّکَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَاللَّهُ يَعْصِمُکَ مِنَ النّاسِ إِنَّ اللَّهَ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الْکافِرِينَ)؛ [1]
«اي رسول! آنچه از پروردگارت بر تو نازل شده ابلاغ کن و اگر چنين نکني رسالت پروردگارت را نرساندهاي و خدا تو را از مردم حفظ خواهد کرد. خداوند گروه کافران را هدايت نميکند.»
مفسّران و متکلمان شيعه، اين آيه را درباره ابلاغ ولايت و امامت و خلافت امام عليعليه السلام ميدانند و در اين قول متّفقند.اينک براي بررسي اين مطلب آيه را مورد بحث و تحليل قرار ميدهيم.
۱- آیه ۶۷ سوره مائده
شأن نزول آيه از ديدگاه اهل بيت و راویان آیه
آيه اکمال
از جمله آياتي که دلالت بر امامت و ولايت حضرت عليعليه السلام دارد و ميتواند پشتوانه بسيار محکمي براي حديث «غدير» در افاده معناي ولايت و امامت باشد، آيه معروف به «اکمال» است. خداوند متعال ميفرمايد:
(أَلْيَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِينَکُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْکُمْ نِعْمَتي وَرَضِيتُ لَکُمُ الْإِسْلامَ دِيناً)؛
«امروز دين شما را کامل کردم و نعمت خود را بر شما تمام نمودم و اسلام را به عنوان آيين شما پذيرفتم.»[1]
در ذيل آيه، روايات بسياري از فريقين وارد شده که آيه در شأن امير المؤمنينعليه السلام وارد شده است. اينک به بحث و بررسي درباره آن ميپردازيم.
[1] سوره مائده، آيه 3.
بررسی احادیث پیرامون آیه اکمال
استعمالات واژه اليوم در آیه اکمال دین
راویان نزول آیه در روز غدیر خم
مقصود از اکمال دین و ویژگی های روز غدیر و کیفیت نزول آیه اکمال
آيه سأل سائل
يکي از آياتي که درباره قصه غدير خم نازل شده و دلالت حديث غدير بر امامت و ولايت و خلافت حضرت عليعليه السلام را تأييد ميکند، آيه «سأل سائل» است. خداوند متعال ميفرمايد: (سَأَلَ سائِلٌ بِعَذابٍ واقِعٍ، لِلْکافِرينَ لَيْسَ لَهُ دافِعٌ)؛ [1] «تقاضاکنندهاي تقاضاي عذابي کرد که واقع شود. اين عذاب مخصوص کافران است، و هيچ کس نميتواند آن را دفع کند.»
اصل قصّه چيست؟ و چگونه ارتباط با واقعه غدير دارد؟ و چگونه دلالت حديث امامت و ولايت را تأييد ميکند؟ اينها سؤالهايي است که در اين مبحث به آن ميپردازيم.
[1] سوره معارج، آيات 1و2.
اعتراف به نزول آیه سال سائل... در روز غدیر با ذکر راویان و دلالت آن بر امامت امیر المومنین
